Rượu vang piedmonte – Hành trình tìm về vùng đất của dòng Ý huyền thoại

1. Lịch sử văn hóa rượu vang tại Piedmont

1.1. Khởi nguồn cổ đại

Nền tảng của văn hóa rượu vang tại Piedmont có thể được truy về thời kì trước Công nguyên, khi các dân tộc cổ như người Ligurian và Celt bắt đầu trồng nho trong vùng đồi. Tuy nhiên, phải đến thời kỳ Đế chế La Mẫ văn hóa rượu vang mới bắt đầu được ghi nhận và phát triển có hệ thống. Người La Mã không chỉ phát triển kĩ thuật trồng nho và lên men rượu mà còn đưa rượu vang vào đời sống tôn giáo, y học, ẩm thực,… Từ đó, tạo nền móng để rượu vang trở thành một phần trong văn hóa sống của con người nơi đây.

1.2. Thời La Mã cổ đại

Truyền thống làm rượu vang của vùng Piedmont đã có từ thời Đế chế La Mã. Những tài liệu đầu tiên ghi nhận về việc canh tác nho ở đây xuất hiện từ thế kỉ 1 sau Công nguyên, sau khi người La Mã cổ đại nhận ra khí hậu mát mẻ, đất đá vôi và sỏi ở Piedmont rất lý tưởng để trồng nho. Tuy nhiên, ở thời kỳ này rượu chủ yếu phục vụ trong sinh hoạt tôn giáo và nghi lễ, chưa mang tính thương mại rõ ràng

1.3. Thời Trung Cổ

Khi đế chế sụp đổ, các tu viện Công giáo trở thành trung tâm lưu trữ và duy trì kỹ thuật làm rượu. Các tu sĩ trồng nho quay tu viện, sản xuất rượu để dùng trong lễ thánh thể và dâng lên giáo quyền. Họ cũng ghi chép lại quy trình sản xuất ra rượu vang, tạo nền tảng cơ sở cho các kỹ thuật làm rượu sau này.

Trong thời kỳ phong kiến, một số quý tộc địa phương bắt đầu chú trọng hơn đến rượu như một phần của đời sống văn hóa.

1.4. Thế kỉ 18 – 19

Vào thế kỉ 18, giới quý tộc nhà Savoy đầu tư mạnh mẽ vào phát triển rượu vang. Camillo Benso – Bá tước Cavour, một trong những nhà lãnh đạo thống nhất nước Ý, không chỉ vậy ông còn là người tiên phong trong cải tiến kỹ thuật làm rượu tại trang trại của mình ở Grinzane. Ông đã hợp tác với Louis Oudart, một nhà sản xuất rượu người Pháp để phát triển kỹ thuật lên men khô (dry fermentation).

Từ đó, dòng rượu Barolo mang phong cách khô và đậm đà được ra đời, được gọi là “The wine of kings”. Cũng trong thời kì này, các giống nho bản địa như Nebbialo, Barbera, Dolcetto, Freisa và Moscato được xác định và phân vùng cụ thể hơn theo từng địa phương, tạo nền móng cho phân loại rượu sau này

1.5. Thế kỉ 20

Trong phần lớn nửa đầu thế kỉ 20, rượu vang Piedmont vẫn chủ yếu mang tính địa phương. Tuy nhiên, từ những thập niên 1960 trở đi, Piedmont chứng kiến một làn sóng thay đổi sâu rộng. Một thế hệ các nhà sản xuất trẻ, được gọi là Barolo Boys đã cải tiến phong cách làm rượu truyền thống như rút ngắn thời gian ủ, sử dụng các thùng gỗ sồi Pháp loại nhỏ thay vì các thùng Slavonia cỡ lớn nhắm kiểm soát nhiệt độ và chọn lọc vi sinh vật kỹ hơn.

Kết quả là các dòng rượu như Barolo, Barbaresco, Barbera d’Asti trở nên tinh tế, dễ tiếp cận hơn với trị trường quốc tế nhưng vẫn giữ được bản sắc địa phương. Barolo và Barbaresco là 2 dòng rượu đầu tiên của Ý được trao giải thưởng phân hạng DOCG vào năm 1980, khẳng định giá trị và chất lượng cao trong luật rượu vang Ý.

1.6. Thế kỉ 21

Hiện nay Piedmont có hơn 40 DOC VÀ DOCG, là một trong những vùng có mật độ phân hạng cao nhất nước Ý. Ngoài Barolo và Barbaresco, vùng này còn nổi tiếng với những dòng rượu khác như Barbera d’Asti, Barbera d’Alba – loại vang đỏ đậm, acid cao và dễ uống hay Moscato d’Asti – lại vang sủi, nhẹ nhàng và thơm hương trái cây. Sự đa dạng từ đồi Langhe, Monferrato đến vùng núi Alpine đã tạo ra nhiều tiểu vùng với phogn cách rượu vang riêng biệt.

2. Điều gì khiến rượu vang Piedmonte trở nên đặc biệt?

2.1. Thổ nhưỡng

Điều kiện thổ nhưỡng ở vùng Piedmont rất phong phú và đa dạng, nó là kết quả của các hoạt động địa chất hàng trăm triệu năm trước khi nước biển rút khỏi khu vực. Đặc biệt, tại các vùng trồng nho nổi tiếng như Langhe, Roero, Monferrato thì đất chủ yếu là đất hỗ hợp đất sét, đá vôi và đá vỡ, tạo nên độ thoát nước tốt và khả năng giữ độ ẩm lý tưởng cho rễ nho.

Những lớp đất đá có nguồn gốc biển cổ đại thường giàu khoáng chất và vi sinh vật, giúp cây nho hấp thu vi lượng tốt, góp phần tạo nên rượu vang có hương thơm phức hợp, cấu trúc tannin vững chắc và tiềm năng lưu trữ lâu dài. Chính sự khác biệt thổ nhưỡng giữa từng sườn đồi đã khiến những vườn nho mang bản sắc riêng biệt, tạo giá nên tính “địa phương hóa” sâu sắc trong từng chai rượu.

2.2. Khí hậu

Piedmont sở hữu khí hậu lục địa ôn hòa đặc trưng với mùa hè nóng ẩm, mùa đông lạnh và sự chênh lệch nhiệt độ lớn giữa ngành và đêm, đặc biệt tại các vùng đồi cao như Barolo hay Barbaresco. Ban ngày, ánh nắng mạnh giúp nho tích lũy đường và phát triển hương vị trái cây rõ nét, trong khi ban đêm mát mẻ giữ được độ axit tự nhiên, giúp cân bằng cấu trúc và kéo dài tiềm năng ủ rượu.

Mùa thu tại Piedmont thường có nhiều sương mù (tên giống nho nổi tiếng tại đây – Nebbiolo bắt nguồn từ “nebbia”, tiếng Ý nghĩa là sương mù), do đó nó đóng vai trò quan trọng trong việc làm chín chậm, giúp nho phát triển hương thơm tinh tế và tannin phức tạp, tạo nên những chai rượu có chiều sâu và tuổi thọ dài.

2.3. Giống nho

Một điểm khiến rượu vang Piedmnont đặc biệt là sự trung thành với các giống nho bản địa, thay vì chạy theo xu hướng toàn cầu sử dụng nho quốc tế. Trong đó giống nho nổi bật là Nebbiolo, giống nho tạo ra các dòng vang Barolo và Barbaresco danh giá, được mệnh danh là “king and queen” của rượu vang Ý, mùi hương nổi bật với hoa hồng, anh đào và đất ẩm.

Bên cạnh đó, giống Barbaresco lại dễ tiếp cận với vị chua sống động và hương thơm ngọt ngào từ quả mọng. Trong khi đó, Dolcetto lại đậm đà, mềm mại. Với dòng vang tráng miệng, Moscato Biano đem đến loại vang ngọt có ga nhẹ – một biểu tượng cuốn hút và hấp dẫn của vùng Piedmont.

Chính sự bảo tồn giống nho truyền thống và cách họ kể câu chuyện của vùng đất địa phương qua từng giống nho đã làm nên tính cách độc đáo nhất cho rượu vang Piedmont.

3. Những dòng vang nổi tiếng ở Piedmonte

3.1. Rượu vang Ý Barolo Bosio

• Xuất xứ: Verduno, Piemonte, Ý
• Nhà sản xuất: BOSIO
• Giống nho: 100% Nebbiolo
• Loại rượu: Rượu vang đỏ
• Nồng độ cồn: 14%
• Dung tích: 750ml

Quy trình ủ rượu:

Rượu vang Bosio del Signori Barolo của nhà sản xuất Bosio được tạo nên từ 100% giống nho Nebbiolo, thu hoạch muộn vào cuối tháng 9 khi nho đạt độ chín hoàn hảo.

Những trái nho được tuyển chọn kỹ càng từ các vườn nho thuộc vùng đồi Verduno – nơi có thổ nhưỡng đặc trưng với đất sét pha đá vôi, tạo điều kiện lý tưởng để phát triển hương vị sâu sắc với cấu trúc tannin mạnh mẽ.

Sau thu hoạch, nho được lên men trong thùng thép không gỉ ở nhiệt độ kiểm soát trong khoảng 15 ngày. Giai đoạn này giúp chiết xuất tối đa màu sắc, hương vị và tannin từ vỏ nho.

Tiếp đó, rượu được chuyển sang thùng gỗ sồi Pháp để ủ trong suốt 3 năm. Giai đoạn ủ gỗ này giúp rượu trở nên mèm mại, ổn định cấu trúc và phát triển các tầng hương như vani, thuốc lá, tuyết tùng,…

Sau khi kết thúc quá trình ủ trong thùng gỗ, rượu tiếp tục được ủ trong chai nhằm hòa quyện hương vị, làm mượt tannin và tăng độ phức hợp. Toàn bộ quy trình này tạo nên một chai vang đậm đà, vừa mang nét truyền thống cổ điển vừa mang nét nhẹ nhàng hiện đại.

Mùi hương và hương vị:

Ngay khi vừa rót rượu ra ly, màu hồng ngọc đỏ ruby chuyển dần sang màu ngọc lựu garnet nhạt. Ở tầng hương đầu tiên, rượu lan tỏa mùi hoa hồng, violet và quả anh đào chín mọng. Khi xoay ly và để rượu thở, các tầng hương nhẹ khác bắt đầu thể hiện rõ nét như vanilla, nguyệt quế, thuốc lá, và thoảng mùi nấm khô, đất rừng ẩm.

Trên vòm miệng, rượu mang cấu trúc vững chắc với tannin mạnh nhưng tinh tế, hòa quyện cùng với độ acid sắc nét và hậu vị kéo dài. Hương vị gợi nhớ đến quả mâm xôi, lựu cùng chút cam thảo và khói nhẹ ở phần đuôi, mamg đến một cảm giác thanh lịch mà đầy nội lực.

Giá cả:

Tại Việt Nam, giá cả của rượu vang Boschi del Signori Barolo dao động từ 1.000.000 – 1.500.000VND.

3.2. Rượu vang Masi Campofiorin IGT Rosso del Veronese

• Xuất xứ: Veneto, Ý
• Nhà sản xuất: Masi
• Giống nho: Corvina, Corvinone và Rondinella.
• Loại rượu: Rượu vang đỏ
• Nồng độ cồn: 13%
• Dung tích: 750ml

Quy trình ủ rượu:

Rượu vang Masi Campofiorin IGT Rosso del Veronese là một trong những biểu tượng của vùng Veneto nhờ quy trình sản xuấ độc đáo, truyền thống kết hợp với đổi mới kỹ thuật hiện đại. Được tạo nên từ 3 giống nho bản địa là Corvina, Molinara và Rondinella, những quả nho chín được thu hoạch thủ công và lên men lần đầu để tạo ra rượu cơ bản.

Điểm đặc biệt của Campofiorin nằm ở kỹ thuật tái lên men – một quy trình riêng biệt do nhà Masi phát triển vào năm 1964, lấy cảm hứng từ phương pháp Ripasso cổ điển. Trong giai đoạn này rượu cơ bản sẽ được tái lên men cùng với 25% lượng nho đã được sấy bán khô trong khoảng 6 tuần, nhằm tăng cường cấu trúc, độ cồn, hương vị và tannin mượt mà.

Sau khi lên mên malolatic hoàn tất, rượu được chuyển sang ủ trong thùng gỗ sồi trong 18 tháng, trong đó 2/3 là thùng lớn bằng sồi Slaviona và 1/3 là thùng nhỏ bằng gỗ sồi Pháp. Kết thúc quá trình ủ gỗ, rượu tiếp tục được nghỉ trong chai ít nhất 3 tháng trước khi đưa ra thị trường.

Mùi hương và hương vị:

Masi Campofiorin IGT Rosso del Veronese mang đến một trải nghiệm hương vị tinh tế và sâu sắc, phản ánh rõ nét đặc trưng của giống nho bản địa và kỹ thuật lên men kép đặc trưng.

Ngay khi vừa rót ra ly, rượu lan tỏa mùi hương đậm đà của quả mọng chín như anh đào, mận, mâm xôi,… hòa quyện cùng với gia vị thứ cấp nhẹ nhàng như vanilla, nguyệt quế,… cùng với mùi hương thoang thoảng của gỗ sồi tinh tế từ quá trình ủ kéo dài.

Khi decant rượu thở, người thưởng thức sẽ cảm nhận được mùi hương mạnh mẽ và cấu trúc mạnh mẽ từ tannin mượt mà và độ acid cân bằng. Lớp vị thứ 2 hé lộ những phức hợp hương thơm như socola đen, thuốc lá, cà phê,…và đôi khi là thoang thoảng mùi hương nhẹ nhàng của khoáng chất và đất ẩm.

Hậu vị kéo dài trên vòm miệng, để lại cảm giác ấm áp và êm dịu, mang lại một trải nghiệm trọn vẹn và đong đầy.

Giá cả:

Tại Việt Nam, giá cả của Masi Campofiorin IGT Rosso del Veronese khá mềm mại và phù hợp với người mới bắt đầu, dao động trung bình khoảng từ 700.000 – 1.000.000VND.

3.3. Rượu vang Barbaresco Produttori Del Barbaresco.

• Xuất xứ: Piemonte, Ý
• Nhà sản xuất:
• Giống nho: Nebbiolo
• Loại rượu: Rượu vang đỏ
• Nồng độ cồn: 14,5%
• Dung tích: 750ml

Quy trình ủ rượu:

Rượu vang Barbaresco Produttori Del Barbaresco được sản xuất theo quy trình truyền thống, chú trọng vào việc giữ gìn bản sắc của giống nho bản địa và vùng đất Barbaresco. Nho được thu hoạch thủ công vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 và chọn lọc kỹ lưỡng từng trái nho đã đủ điều kiện chín lý tưởng nhằm đảm bảo chất lượng tối đa về màu sắc, hương vị và cấu trúc của rượu.

Sau khi được chọn lọc kỹ càng, rượu được lên men trong các thùng thép không gỉ với nhiệt độ được kiểm soát chặt chẽ, luôn ở mức 28 độ C và được lên men trong khoảng thời gian từ 20 – 30 ngày, kết hợp với kỹ thuật ngâm vỏ để chiết xuất tối đa hương thơm, màu sắc và tannin từ nho.

Sau đó, rượu tiếp tục được lên men malolactic nhằm làm dịu độ acid, giúp rượu trở nên nhẹ hàng và hài hòa hơn. Sau khi quá trình lên men hoàn tất, rượu được chuyển sang thùng gỗ sồi Pháp để ủ trong khoảng 24 tháng.

Cuối cùng trước khi được phát hành ra thị trường, rượu sẽ được nghỉ trong chai trong khoảng từ 6 – 12 tháng, từ đó tạo nên những chai vang đầy tinh tế, thanh lịch nhưng cũng đầy màu sắc, nội lực.

Mùi hương và hương vị:

Barbaresco Produttori Del Barbaresco sở hữu một ánh đỏ ruby quyến rũ và sâu sắc, cùng với đó là sự hài hòa giữa các tầng hương thơm của trái cây chín như anh đào, mâm xôi cùng với mùi hương mộc mạc của các gia vị thứ cấp như vani, quế, tuyết tùng. Thi thoảng người thưởng thức rượu lại cảm nhận được mùi hương thiên nhiên thoang thoảng thông qua mùi đất ấm và khoáng chất của rượu.

Để lại ấn tượng sâu sắc nhất có lẽ là tầng mùi hương của các loại gia vị thứ cấp như tiêu đen, cam thảo, do thuộc cộng với hậu vị kéo dài khiến ta có một trải nghiệm thưởng rượu thật nhiều thăng hoa và cảm xúc

Giá cả:

Tại Việt Nam, giá cả của Barbaresco Priduttori Del Barbaresco dao động trung bình trong khoảng từ 1.300.000 – 1.700.000VND.

3.4. Rượu vang đỏ Pio Cesare Barbaresco

• Xuất xứ: Piemonte, Ý
• Nhà sản xuất:
• Giống nho: 100% Nebbiolo
• Loại rượu: Rượu vang đỏ
• Nồng độ cồn: 14%
• Dung tích: 750ml

Quy trình ủ rượu:

Đầu tiên, nho được thu hoạch thủ công vào cuối tháng 9 hoặc đầu tháng 10 từ các vườn nho lâu đời thuộc Treiso hoặc San Rocco Seno d’Elvio – nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng lý tưởng cho giống nho khó tính Nebbiolo. Sau khi ép nhẹ nước, nước nho được cho vào các thùng thép không gỉ khoảng 20 – 25 để lên men. Kỹ thuật ngâm vỏ được thực hiện trong giai đoạn này nhằm chiết xuất tối đa màu sắc và tannin của trái nho.

Tiếp theo, nho được chuyển sang giai đoạn lên men malolactic trong các thùng gỗ sồi Pháp để làm dịu độ chua, tăng độ mượt của tannin và giai đoạn ủ này sẽ kéo dài khoảng 30 ngày.

Sau khi kết thúc quy trình ủ, rượu được pha trộn cẩn thận dưới sự giám sát của chuyên gia để mang lại màu sắc cá nhân của dòng Barbaresco – sâu lặng và tinh tế.

Cuối cùng, rượu được nghỉ ổn định trong chai thêm vài tháng trước khi được xuất xưởng bán ra thị trường

Mùi hương và hương vị:

Rượu vang đỏ Pio Cesare Barbaresco mang đến một trải nghiệm hương vị tinh tế và sâu sắc, phản ánh rõ nét đặc trưng của giống nho bản địa và kỹ thuật lên men kép đặc trưng.

Ngay khi vừa rót ra ly, rượu lan tỏa mùi hương đậm đà của quả mọng chín như anh đào, mận, mâm xôi,… hòa quyện cùng với gia vị thứ cấp nhẹ nhàng như vanilla, nguyệt quế,… cùng với mùi hương thoang thoảng của gỗ sồi tinh tế từ quá trình ủ kéo dài.

Khi decant rượu thở, người thưởng thức sẽ cảm nhận được mùi hương mạnh mẽ và cấu trúc mạnh mẽ từ tannin mượt mà và độ acid cân bằng. Lớp vị thứ 2 hé lộ những phức hợp hương thơm như socola đen, thuốc lá, cà phê,…và đôi khi là thoang thoảng mùi hương nhẹ nhàng của khoáng chất và đất ẩm.

Hậu vị kéo dài trên vòm miệng, để lại cảm giác ấm áp và êm dịu, mang lại một trải nghiệm trọn vẹn và đong đầy.

Giá cả:

Tại Việt Nam, giá cả của rượu vang đỏ Pio Cesare Barbaresco dao động trong khoảng từ 2.800.000 – 3.500.000VND.

4. Cách thưởng thức rượu vang Piemonte

Nhiệt độ

Nhiệt độ là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến trải nghiệm rượu. Rượu vang đỏ Piemonte nên được phục vụ ở nhiệt độ lý tưởng từ 16 – 18 độ C, tuy nhiên với dòng vang ngọt Moscato d’Asti nên uống ở nhiệt độ từ 6 – 8 độ C. Nếu rượu quá lạnh, hương vị sẽ bị thu hẹp và tannin trở nên gắt; nếu quá nóng, rượu sẽ mất cân bằng và nồng nặc mùi cồn.

Ly rượu

Ly rượu đóng vai trò hỗ trợ việc cảm nhận đầy đủ hương thơm và cấu trúc của rượu. Đối với vang Piemonte, nên sử dụng ly bầu lớn như Bordeaux, từ đó giúp rượu tiếp xúc với không khí nhiều hơn và phát triển các tầng lớp hương vị phong phú.

Decanting

Một bước không thể thiếu khi thưởng thức các dòng vang đỏ là decanting – hay còn gọi là rót thở. Những chao rượu trẻ, nhiều tannin nên được decant ít nhất từ 30’ đến 60’ trước khi thưởng thức, để rượu được dịu hơn và thơm hơn

Món ăn kèm

Đối với rượu vang đỏ, nên kết hợp với các món thịt đỏ, thịt nướng, phô mai và các món giàu đạm. Trong khi đó, rượu vang trắng phù hợp với các món như hải sản, gà nướng, thảo mộc và salad tươi

Thưởng thức bằng các giác quan

Đầu tiên, nên quan sát và ngắm nhìn màu sắc và độ trong của rượu để đánh giá chất lượng và độ tuổi của rượu. Tiếp đó, nhẹ nhành đưa rượu lên mũi để hít nhẹ và cảm nhận mùi hương của rượu. Cuối cùng, nếm thử và nhâm nhi, cảm nhận vị chua, vị đắng, vị chát, vị ngọt và các hương vị các nhau qua từng lần uống.